Jeżeli powierzchnię drewna lub tworzyw drzewnych przygotujemy w sposób odpowiedni do procesu uszlachetniania, możemy otrzymać właściwe wykończenie mebli lub innych wyrobów drewnopochodnych. Proces przygotowania powierzchni meblowych trzeba przeprowadzić rzetelnie, gdyż uszlachetnienie powierzchni najczęściej jeszcze bardziej uwidoczni wady.

Przygotowanie powierzchni obejmuje następujące operacje:

• zaprawianie wad,

• usuwanie przebić klejowych i plam,

• odżywiczanie,

• wybielanie,

• szlifowanie,

• wypełnianie nierówności powierzchni,

• barwienie.

Oprócz tych operacji ważne jest także doprowadzenie powierzchni do odpowiedniej wilgotności i temperatury. Zapewni to lepszą rozlewność, usunie powietrze z porów powierzchni i przyspieszy schnięcie.

 

Zaprawianie wad

Metoda ta polega na usuwaniu wad tj. wypadające sęki, pęknięcia lub uzupełnienie ubytku za pomocą korka lub listewki. W rzemieślniczym zakładzie dokonuje się tego za pomocą szablonów ale w produkcji seryjnej stosuje się sękarki (zaprawiarki) ręczne lub stacjonarne. Uwagę trzeba zwrócić na to aby zaprawka miała taką samą wilgotność jak drewno zaprawiane, w przeciwnym wypadku mogą z czasem powstać szczeliny lub zaprawka może rozpychać się. Podczas zaprawiania, trzeba uwzględnić kierunek przebiegu słojów oraz zabarwienie. Ogólnie rzecz biorąc zaprawkę trzeba tak wykonać, aby była jak najmniej widoczna .

 

Usuwanie plam i przebić klejowych

Różnego rodzaju zabrudzenia usuwamy różnymi metodami.

Plamy żelazowe powstają na powierzchni okleiny i najczęściej mają one kolor szaroniebieski. Najczęściej występują one u oklein dębowych. Masa klejowa rozrobiona z wodą zawierającą żelazo, które reaguje z garbnikami w drewnie. Wynikiem tej reakcji jest zmiana zabarwienia drewna. Czasami podczas krojenia stalowym nożem może dojść do przebarwienia. Trzeba także uważać na kredę, którą oznaczamy okleinę. Często w niej występują pigmenty na bazie związków żelazowych które mogą spowodować przebarwienia. Plamy usuwa się poprzez zmywanie kwasem szczawiowym lub perhydrolem. Kwas szczawiowy jest skuteczniejszy niż perhydrol a jednocześnie bezpieczniejszy dla zdrowia człowieka. Zależnie od intensywności plam stężenie kwasu powinno wynosić 2-6%. Trzeba uważać na nanoszenie, ponieważ zbyt obfite może spowodować powstanie trudno usuwalnych czerwonych plam (oprócz oklein dębowych w szczególności trzeba uważać na brzozowe, klonowe, jesionowe).

Ślady rdzy usuwa się najczęściej za pomocą wodoroszczawianu potasu (50g szczawianu na litr ciepłej wody) . Po zmyciu, powierzchnię przemywa się czystą letnią wodą.

Środki budowlane (beton, gips itd.) usuwa się w jak największym stopniu w sposób mechaniczny przez zeskrobanie szpachelką lub twardą szczotką. Powierzchnię później przemywa się kwasem solnym (1 część objętości kwasu na 20 części wody) lub octem (stosunek 1:10). Na koniec powierzchnię przemywa się czystą wodą.

Plamy atramentowe usuwa się za pomocą wodoroszczawianu potasu (40g szczawianu na litr ciepłej wody). Plamę można usunąć też 15% roztworem wody utlenionej.

Plamy z olejów mineralnych i tłuszczy usuwa się rozpuszczalnikami organicznymi np. benzyną tetrachlorometanem. W tym celu przygotowuje się papkę z rozpuszczalnika i sproszkowanej substancji np. kredy, talku. Papkę nakłada się na zaplamione miejsce i czeka się aż rozpuszczalnik odparuje. Po odparowaniu rozpuszczalnika zabrudzenia pozostają w proszku a pozostałości zmywa się niewielką ilością rozpuszczalnika.

Przebicia klejowe w zależności od użytego kleju usuwa się różnym rodzajem rozpuszczalników. Niezbyt duże przebicia klejowe, kleju glutynowego lub PVAC usuwa się zwilżając powierzchnię letnią wodą. Miejsce przebicia klejowego szczotkuje się w celu usunięcia kleju. Przy bardzo obfitych wypływach klejowych powierzchnię cyklinuje się a później zmywa się kwasem szczawiowym lub wodą utlenioną. Przebicia klejowe kleju mocznikowo-formaldehydowego możemy usunąć jedynie przez cyklinowanie. W porach pozostanie klej, który stwarza kłopoty przy barwieniu lub lakierowaniu powierzchni.

 

Odżywiczanie

Podczas lakierowania elementów z drewna litego możemy trafić na sortyment tak zażywiczony, że nie możliwe jest wykonanie prawidłowej powłoki i osiągnięcie zadowalającego efektu na finalnych meblach. Lakier bądź farba może zmienić kolor, stać się mętny, może ulec popękaniu przy utwardzeniu się bądź po utwardzeniu z czasem żółknie lub w ogóle nie przylega do powierzchni . Żywica zmniejsza adhezję oraz zmniejsza zwilżalność. Jeżeli plamy żywiczne występują w skupisku, zeskrobujemy co się da a następnie możemy poddać miejsce zmydlaniu przy użyciu substancji zasadowej. W wyniku tego działania powstaje mydło żywiczne. Drugim sposobem jest działanie na żywicę rozpuszczalnikiem organicznym. Zmywania dokonuje się za pomocą wodnych roztworów sody kaustycznej (4-5%) lub sody kalcynowanej (5-6%). Roztwory te nanosi się obficie na powierzchnię drewna a następnie mocno szczotkuje twardą szczotka aż do momentu powstania piany. Powierzchnie zmywa się wodą z dodatkiem kwasu solnego dla zobojętnienia zasady. Przy zastosowaniu rozpuszczalników najczęściej do czynienia mamy z benzyną, terpentyną lub z wodnym roztworem acetonu (25%). Rozpuszczalnik nanosimy szmatą i czekamy na efekt. Najlepsze efekty uzyskujemy poprzez połączenie zmywania z rozpuszczaniem. W tym celu miesza się ze sobą 60g sody kalcynowej, 1l wody i dodajemy ¼l acetonu. Można jednocześnie wykonać wybielanie powierzchni dodając 50-60g chlorku wapnia na 1l roztworu.

 

Wybielanie

Operację tę stosuje się przy potrzebie uzyskania bardzo jasnej powierzchni. W zależności od odcienia jak i rodzaju drewna stosuje się różnego rodzaju wybielacze.

Podstawowy podział wybielaczy: o działaniu utleniającym (tlen powoduje zmianę zabarwienia np. woda utleniona, podchloryn wapnia), o działaniu redukcyjnym (redukcja związków barwiących np. kwas szczawiowy, wodorosiarczan sodu). Częściej wybiela się drewno liściaste. Wybielenie polega na rozprowadzeniu na powierzchni roztworu i odczekanie zwykle do 30 min. Konieczne jest bardzo dokładne zmycie powierzchni, gdyż jeżeli nie zrobimy tego właściwie, ciągle będą zachodzić procesy wybielania. Z uwagi na agresywne działanie wybielaczy trzeba pamiętać o rękawiczkach, okularach i fartuchach.

 

Szlifowanie

Jeżeli chcemy uzyskać dobrą jakość powierzchni gotowego wyrobu, niezbędnym krokiem jest szlifowanie. Im gładsza powierzchnia, tym lepszą jakość wykończenia uzyskujemy przy pokrywaniu lakierami jak i farbami ale także przy laminowaniu lub oklejaniu folią końcowych mebli. Jedynym tworzywem, które spełnia normy gładkości jest płyta HDF. Szlifowanie jest to obróbka skrawaniem w której ostrzem skrawającym jest ziarno taśmy szlifierskiej. Materiałem ściernym są taśmy, arkusze i krążki. Podłożem są papier, tkanina lub papier gumowany (dobry do ręcznego szlifowania - nie łamie się tak szybko). Nasyp może być syntetyczny (korund, elektorkorund, karbokorund) bądź naturalny (diament, pumeks, szmergla, kwarc). Numer papieru odpowiada charakterystycznemu wymiarowi ziarna. W drzewnictwie rozróżniamy oznaczenie papieru od P12 do P800 (mikroziarno). Urządzeniom szlifierskim poświecę inny artykuł ponieważ jest to bardzo szerokie zagadnienie.

 

Wypełnianie nierówności powierzchni

Jest to proces w wyniku którego likwidujemy wszelkie nierówności, zatykamy pory oraz maskujemy delikatne defekty i anomalie. Głównie stosujemy kity i szpachle. Polega ono na nanoszeniu na powierzchnię odpowiedniego materiału w zależności od tego co chcemy wypełnić np. miejscowe wgłębienia, ubytki. Jeżeli chcemy wyrównać powierzchnię pod pokrycie nieprzezroczyste stosujemy szpachlę a gdy chcemy wykonać pokrycie przezroczyste stosujemy wypełniacze porów.

 

Barwienie

Jest to proces nadawania meblom drewnianym bardziej atrakcyjnego wyglądu (upodobnienie do szlachetniejszego gatunku, uwydatnienie naturalnego rysunku). Proces ten może także maskować np. plamy garbnikowe, siniznę i inne wady koloru drewna.

Barwniki wodorozcieńczalne o charakterze anionowym zabarwiają drewno w odwrotny sposób. Drewno późne staje się jaśniejsze od wczesnego. Jest to tzw. zabarwienie negatywowe. Zabarwienie pozytywowe jest wówczas gdy drewno późne nadal pozostaje ciemniejsze po zabarwieniu. Pogłębienie tego kontrastu można zwiększyć poprzez szczotkowanie szczotką miedzianą lub piaskowanie. Efekt barwienia w dużej mierze zależy od rodzaju drewna. Najlepiej barwi się drewno świerku i jodły.

Barwniki, które najczęściej się stosuje to barwniki bezpośrednie, barwniki kwasowe i zasadowe oraz wytrawy. Najładniejsze efekty uzyskamy stosując wytrawy. Są one bardzo kłopotliwe a największy kłopot to czas wykonania. Dochodzi nawet do kilkunastu godzin ale efekt jest bardzo trwały a wytrawa wnika głębiej w drewno niż barwnik. Powierzchnia wytrawiona ma ładniejszy rysunek, odcienie są delikatniejsze, mniej jaskrawe, lekko przydymione. Jeżeli drewno posiada dużą ilość garbników (dąb), na powierzchnię nanosimy bezpośrednio roztwór soli metali. Gdy mamy do czynienia z drewnem ubogim w garbniki musimy przeprowadzić wytrawianie dwuetapowe, w pierwszym etapie nanosimy roztwór garbników a gdy wsiąknie on w drewno, w drugim etapie nanosimy sole metali (np. sole chromu). Oprócz tych barwników występują także barwniki rustykalne (efekt postarzenia), podobny efekt uzyskamy poprzez ługowanie powierzchni drewna (roztwór alkaliów pociemnia drewno). Występują także barwniki z efektem specjalnym. Może to być barwienie z efektem antycznym, patynowaniem, kredowaniem, mogą być barwniki z woskiem (wosk w formie zdyspergowanej).

 

Barwniki naturalne

Są to substancje z wyciągu roślin, na ogół są bardzo trwałe ale zostały wyparte przez tańsze barwniki syntetyczne. Wyróżniamy kurkuminę - kolor żółty, santalina - czerwony, indygotyninę - niebieski, sepia - ciemnobrunatny.

Barwniki kopalne są to też barwniki naturalne i do najczęściej stosowanych w drzewnictwie należy brunet kassalski (odporny na działanie światła) oraz brunet Bismarcka (mała odporność na światło).

 

Barwniki syntetyczne

Obecnie najczęściej stosowane w przemyśle z uwagi na cenę i dobre efekty barwnienia.

Barwniki te dzielimy na:

• bezpośrednie - przeważnie związki azotowe. Dobra odporność na światło, można je mieszać między sobą. Nie wnikają one głęboko w drewno i nadają się tylko do barwienia powierzchni. Można mieszać je ze sobą uzyskując nowe odcienie. Najczęściej stosuje się do wybarwień szarych i brunatnych.

• barwniki kwasowe - przeważnie sole sodowych lub wapniowych barwników nitrozowych, azowych i nitrowych. Głębokie wnikanie barwnika w drewno, dają barwienie negatywowe . W celu ożywienia barwy można dodać octu.

• barwniki zasadowe - najczęściej są to chlorowodorowe, siarczanowe, szczawianowe zasady. Barwienie jest bardzo jaskrawe, są mało odporne na światło.