Grzyby aby móc się rozwijać potrzebują odpowiednich warunków, które nasz klimat im zapewnia. Wystawienie drewna na oddziaływania atmosferyczne spowoduje szybką degradacje. W Polsce oprócz owadów i ognia grzyby są trzecią najczęstszą przyczyną degradacji. Drewno w optymalnych warunkach, czyli przy niskiej wilgotności (nie narażone na działanie wody) lub pozbawione dostępu powietrza (zatopione w wodzie) zachowuje długo swoją trwałość, może przetrwać w doskonałym stanie nawet kilkaset lat. Wystawienie drewna na czynniki atmosferyczne spowoduje całkowitą degradację w ciągu kilku lat. Działania profilaktyczne mają na celu zabezpieczenie drewna przed grzybami, natomiast działania zwalczające ukierunkowane są na zwalczanie mikroorganizmów w już zarażonym drewnie. Działania profilaktyczne sprowadzają się do zabezpieczania drewna przed zawilgoceniem. Producenci mebli z litego drewna stosują różnego rodzaju lakiery i olejowoski, które gwarantują odpowiednią ochronę drewna.

Drewno najczęściej niszczone jest przez grzyby właściwe (Fungi) a wśród nich występują podstawczaki (Basidiomycota). Wytwarzają one duże owocniki widoczne gołym okiem. Owocniki przypominają kształtem narośl, kapelusz na trzonku, muszle, wachlarze lub kopyta. Dolna a u płaskich owocników wierzchnia warstwa grzyba pokryta jest zarodnikami (hymenium) w postaci różnego rodzaju hymenoforu: rurek, blaszek, hymenoforu kolczastego, żyłkowatego lub gładkiego. Grzyby te porażając drewno rozkładają je niszcząc w ten sposób drewniane budynki, konstrukcje inżynierskie, krzesła, płoty, ogrodzenia i wiele innych. Niszczą także drewno w kopalniach, podkłady kolejowe oraz słupy telefoniczne.

 
Drugą grupą grzybów są grzyby mikroskopijne zwane także pleśniowymi. Należą do gromady grzybów workowych (Ascomycota) i mikroskopowych (Deuteromycota). Mogą powodować powierzchowną zmianę zabarwienia drewna ale również powierzchowny rozkład drewna.

 
Aby grzyb mógł się rozwinąć musi mieć zapewnioną odpowiednią substancję odżywczą, odpowiednią wilgotność powietrza i drewna (lub tworzywa drzewnego), odpowiednią temperaturę powietrza, odpowiednie doświetlenie i odczyn podłoża. Grzyby źle znoszą przewiewy gdyż osusza to środowisko, w którym żyją. Wszystkie te warunki muszą występować razem, jeżeli któregoś czynnika zabraknie lub będzie nieodpowiedni, grzyb nie wyrośnie.

 
Grzyb powoduje destrukcję tkanki drzewnej aby dostać się do substancji odżywczych. Drewno zawiera w swoim składzie celulozę, ligninę i hemicelulozy które stanowią dobry pokarm dla grzyba. Podczas pierwszego etapu ataku grzyba odżywia się on najłatwiej dostępnymi substancjami czyli treścią komórkową a dopiero później atakuje ściany komórkowe. Grzyb może odżywiać się tylko cukrami prostymi a celuloza (jasna, włóknista) i lignina (brunatna, amorficzna) to wielkocząsteczkowe substancje. Grzyb aby móc strawić związki proste musi zadziałać na drewno enzymami rozkładającymi celulozę i ligninę. Lekko kwaśne środowisko sprzyja reakcji. Rozłożone cząsteczki drewna przyswajane są przez grzyb na drodze osmozy przez strzępki natomiast w ścianie komórki powstają wżery i ubytki. W wyniku działalności grzybów wszystkie właściwości drewna ulegają zmianom. Materiały budowlane nie stanowią pokarmu dla grzybów lecz mogą być zniszczone przez nie w sposób mechaniczny i chemiczny.

 


Grzyb dla swojego rozwoju potrzebuje wilgotności drewna na poziomie 30-80% gdzie optymalna wilgotność to 36-40%. Niektóre rodzaje grzybów mogą sobie same wytwarzać wodę zawilgacając drewno. Większość grzybów preferuje wysoką wilgotność powietrza. Może ona dochodzić do 90%. Jak widać zapewnienie grzybowi np. 40% wilgotności drewna powoduje pozostawienie powietrza w porach. Podniesienie wilgotności drewna do ponad 80% zapewni mała ilość powietrza, które jest niezbędne grzybowi. Taki stan nazywamy mokrym stanem ochronnym. Odwrotną sytuacją jest wysuszenie drewna do wilgotności poniżej 20%. Wtedy grzyb ma zbyt małą ilość wody do rozwoju. Taki stan drewna nazywamy suchym stanem ochronnym. Zapewnienie odpowiednio suchego stanu gwarantuje długie użytkowanie. Często warunki w pomieszczeniach są bardzo zbliżone do tych optymalnych dla grzybów. Jedynym sposobem jest niedopuszczenie do zawilgocenia drewna. Można to czynić na wiele sposobów, nie tylko impregnując drewno. Impregnacja sama w sobie jest sposobem przejściowym, trzeba ją powtarzać co jakiś czas. Grzyby najlepiej rozwijają się w temperaturze 5-35^oC a optimum to 18-27^oC. Trzeba zauważyć że temperatury poniżej zakresu nie zabijają grzyba tylko hamują jego rozwój. Istnieją grzyby które mogą żyć i rozwijać się w temperaturze poniżej 0^oC (grzyb klimatyzacyjny). Odczyn podłoża powinien mieścić się w granicach pH 4-6. Jest to odczyn lekko kwaśny zbliżony do odczynu powierzchni drewna. Prawie wszystkie grzyby mogą w procesie metabolicznym wytwarzać niewielką ilość kwasu pozwalając na zakwaszenie środowiska (buforują optymalny odczyn). Dla większości grzybów naświetlenie jest szkodliwe a do swojego rozwoju nie wymagają światła. Dla wytworzenia owocników niektóre grzyby nie wymagają światła, inne potrzebują dużego naświetlenia a inne tylko lekkiego światła rozproszonego.

 
Przyczyną zagrzybienia może być:

• przeniesienie zarodników na skutek ruchu powietrza,

• wbudowanie zainfekowanego drewna podczas składania,

• powtórne wykorzystanie zainfekowanego drewna,

• składowanie w pomieszczeniu z drewnem opałowym,

• stosowanie w budynku zagrzybionych cegieł, gruzu lub podsypki,

• przyniesienie grzyba przez człowieka lub zwierze,

• zbudowanie obiektu na zagrzybionym podłożu,

• przerośnięcie grzyba przez mur.

Autor: Jarosław Gerszyński

O autorze: Jarosław Gerszyński jest absolwentem Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Ukończył studia na kierunku Technologia drewna. Współpracuje z firmą Made of Wood Group.

Dołącz do Jarosława Gerszyńskiego na Google+

Strona: www.zrobionezdrewna.pl